Jak długo można nie spać?

Najdłuższy znany nam udokumentowany okres bez ani chwili snu to 264.4 godziny, czyli trochę ponad 11 dni. Dokonał tego Randy Gardner, 17-latek ze Stanów Zjednoczonych, który na przełomie grudnia 1963 i stycznia 1964 postanowił przeprowadzić taki eksperyment w ramach szkolnego festiwalu nauki. Był on nadzorowany przez Uniwersytet Stanford, dzięki czemu posiadamy dokładne dane na temat tego, jak brak snu wpłynął na kondycję Randiego. Co się z nami dzieje, kiedy nie śpimy przez długi czas?

Co dzieje się z naszym organizmem, kiedy długo nie śpimy?

Po 24 godzinach

Większości z nas przydarzyło się nie przespać nocy z powodu nerwów czy choroby dziecka. Nie grożą nam przez to żadne poważne konsekwencje zdrowotne, ale będziemy czuć się zmęczeni i rozbici. Badania sugerują, że taki 24-godzinny brak snu daje efekty podobne do koncentracji alkoholu we krwi na poziomie 0.10 promila – prowadzenie samochodu może nie być więc dobrym pomysłem.

24-godzinny brak snu może powodować:

Irytację i złość
Zmniejszoną czujność
Kłopoty z koncentracją
Problemy z koordynacją
Wilczy głód
Piekące, opuchnięte oczy

Po 48 godzinach

Po 2 dniach bez snu trudno pozostać przytomnym. Mogą zdarzać Ci się epizody mikrosnu (MS), czyli utrata przytomności trwająca od ułamka sekundy do kilkudziesięciu sekund. Po przebudzeniu z mikrosnu możesz czuć się zdezorientowany i rozbity. Twoje zdolności poznawcze zaczynają szwankować.

Brak snu przez ponad 2 doby znacząco osłabia Twój układ odpornościowy. Badania wykazały mniejszą aktywność komórek NK (z ang. Natural Killer – “urodzony zabójca”), które są podstawą Twojej odporności. To one najszybciej reagują na bakterie, wirusy i inne potencjalne zagrożenia, które pojawiają się w Twoim organizmie.

Możesz doświadczyć także depersonalizacji, czyli uczucia, że jesteś oddzielony od siebie samego. To rodzaj zaburzenia postrzegania, który daje poczucie nierealności tego, co się dzieje, a nawet swojego ciała.

Po 48 godzinach bez spania:

Odczuwasz wzmożony stres
Możesz doświadczyć depersonalizacji
Czujesz coraz większą irytację
Pojawiają się epizody mikrosnu

Po 72 godzinach

Po 3 dniach niewiele osób jest w stanie zachować pełną świadomość. Istnieje szansa, że Twój organizm już “wyłączył się” sam i zmusił Cię do snu. Jeśli dalej nie poszedłeś spać, mogą zdarzać Ci się częstsze epizody mikrosnu. Na tym etapie prawie na pewno doświadczasz halucynacji. Jeśli zaczęły się już wcześniej, teraz staną się bardziej złożone.

Po tylu godzinach bez snu czujesz się poirytowany, możesz też doznać wahania nastrojów, ogromnego smutku i rozpaczy, lęku, a nawet paranoi.

Twoje zdolności poznawcze są minimalne. Nawet myślenie i proste czynności sprawiają Ci ogromną trudność, tak samo jak zapamiętywanie. Możesz mieć problem z odczytywaniem emocji u innych osób.

Po 72 godzinach bez spania:

Pojawiają się halucynacje
Epizody mikrosnu są coraz częstsze
Doświadczasz wahania nastroju
Możesz czuć ogromny smutek i lęk
Mogą pojawić się ataki paranoi
Masz duże trudności z myśleniem, prostymi czynnościami, nawiązywaniem kontaktu z innymi

Po 96 godzinach

Senność staje się nie do wytrzymania, a Twoje postrzeganie rzeczywistości jest mocno zakłócone – mówimy wtedy o psychozie wywołanej ekstremalnym brakiem snu. Nie jest to stan trwały – po wyspaniu się jej objawy powinny zniknąć.

Po 4 dniach bez snu:

Senność jest przytłaczająca
Twoje postrzeganie rzeczywistości jest w dużym stopniu zakłócone
Możesz doświadczyć epizodów psychozy

Po 10 dniach, czyli przypadek Randiego Gardnera

Po 11 dniach bez snu, Gardner wyglądał, na pierwszy rzut oka, na człowieka w dobrej kondycji. Był w stanie zagrać w pinballa i wygrać z Williamem Dementem, naukowcem, który nadzorował eksperyment. Jednak badania przeprowadzone przez lekarza Johna J. Rossa, który sprawował pieczę nad Randym, wykazały znaczące zmiany poznawcze i behawioralne. Według notatek z eksperymentu, Gardner nie mógł, na przykład, wykonać prostego działania matematycznego, które przerwał w połowie, bo zapomniał, co robił. Co więcej, jego mowa była niewyraźna i bez intonacji, a nawiązanie z nim kontaktu było mocno utrudnione.

Jak długo nasz organizm się regeneruje?

Po zakończeniu eksperymentu Randy spał trochę ponad 14 godzin, a potem jeszcze dodatkowe 10 godzin. Po odpoczynku wydawał się być zregenerowany, chociaż lata później Gardner zaczął borykać się z ciężką bezsennością.

Pierwszym krokiem do regeneracji po dłuższym okresie bezsenności jest przywrócenie zdrowego trybu dnia, spanie 7-8 godzin dziennie i stosowanie się do innych zasad higieny snu. Zregenerowanie się jest jednak procesem czasochłonnym i potrafi trwać dni, a nawet tygodni.

Śmiertelna bezsenność rodzinna (FFI)

Znany jest także przypadek człowieka, który nie spał prawie wcale przez niemal pół roku. Nazywał się Michael Corke, a jego bezsenność spowodowana była niezwykle rzadką dziedziczną chorobą mózgu – śmiertelną bezsennością rodzinną (ang. fatal familial insomnia, FFI). Schorzenie to zawsze kończy się śmiercią i postępuje szybko po wystąpieniu pierwszych objawów, czyli bezsenności. Pojawiają się halucynacje, delirium, a następnie dysautonomia (zwana także dysfunkcją autonomiczną lub neuropatią autonomiczną) oraz ataksja, a więc zaawansowane zaburzenia autonomicznego układu nerwowego i zanik kontroli nad ciałem. Ostatnie stadium to demencja i brak kontaktu z chorym.

Chociaż niektóre objawy przypominają te związane z wielodniowym brakiem snu, to nie jesteśmy w stanie określić na podstawie przypadku Michaela Corke’a i innych osób ze śmiertelną bezsennością rodzinną, czy te 6 miesięcy to okres, po którym my ludzie umieramy z braku snu.

Jak długo możemy więc przetrwać bez snu?

Tak naprawdę, nie wiemy dokładnie, ile możemy nie spać. Randy nie spał ponad 11 dni – ile jeszcze mógłby wytrzymać? Nie jesteśmy w stanie tego stwierdzić, ale wiemy, że brak snu w końcu kończy się śmiercią. Wykonano eksperymenty na szczurach, aby to sprawdzić. Te umierały po dwóch tygodniach niespania, a więc szybciej, niż gdyby spotkała je śmierć głodowa.

Nie śpisz?

Osoby z bezsennością często mają poczucie, że w ogóle nie śpią albo ich sen jest bardzo krótki. Na szczęście nie jest tak, że zupełnie zatracają zdolność do snu lub że prowadzi to u nich do drastycznych konsekwencji (typu śmierć). Jednak bezsenność bardzo odbija się na ich samopoczuciu i funkcjonowaniu. Dlatego, jeśli masz problemy ze snem, nie czekaj, aż będziesz u kresu sił. Zajmij się profesjonalnie tym tematem. W przypadku tego zaburzenia snu główną metodą leczenia jest terapia poznawczo-behawioralna bezsenności (zobacz artykuł: Leczenie bezsenności).

Leki i suplementy diety stosowane przy bezsenności mają działanie wyłącznie objawowe, a pełne leczenie bezsenności to praca nad przyczynami. Ten aspekt jest szeroko uwzględniany w terapii poznawczo-behawioralnej, gdzie brane są pod lupę różne nawyki, zachowania, myśli oraz emocje, które napędzają bezsenność i podejmowana jest praca nad nimi. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, na czym polega ta terapia oraz wprowadzić jej główne techniki, możesz skorzystać z naszego cyfrowego programu terapetycznego – Terapia Bezsenności.

Autor