Przyczyny bezsenności

Bez uchwycenia podłoża problemów ze snem trudno mówić o efektywnym leczeniu. Taka ocena jest szczególnie ważna, gdy bezsenność utrzymuje się przewlekle.

Bezsenność przygodna – przyczyny

Wiele osób okresowo doświadcza gorszych nocy. Taki stan, jeśli mija w ciągu kilku dni, nie jest uważany za chorobę, a raczej za naturalną reakcje fizjologiczną organizmu. Najczęściej reagujemy bezsennymi nocami w następujących sytuacjach:

• gdy przeżywamy intensywne emocje (szeroko pojęty stres), w trudnych dla nas sytuacjach;
• gdy na coś zachorujemy (np. gdy coś na boli, gdy trudno nam oddychać w nocy z powodu infekcji dróg oddechowych, wówczas nietrudno o gorszą noc);
• gdy zmieniają się nasze nawyki dotyczące snu lub warunki spania (np. gdy śpimy w nowym miejscu albo w innych porach niż zwykle).

Taka przygodna, reaktywna bezsenność zwykle mija samoistnie, gdy czynniki które ją spowodowały ustąpią albo się do nich przyzwyczaimy. Warto wówczas zadbać o higienę snu. Bez niej, czyli bez zdrowych nawyków dotyczących snu, istnieje spora szansa, że Twoje problemy ze snem się utrwalą.

Przyczyny bezsenności przewlekłej

Jeśli Twoje problemy ze snem występują przewlekle, to znaczy minimum od miesiąca, warto byś udał się do specjalisty. Może być to lekarz rodzinny, który zleci podstawowe badania i jeśli będzie konieczne pokieruje Cię do odpowiedniego specjalisty.

Oto lista najczęstszych przyczyn bezsenności, które mogą powodować problemy ze snem:

• Zaburzenia psychiczne

U większości osób z bezsennością przewlekłą stwierdza się występowanie innych zaburzeń psychicznych. Najczęściej są to zaburzenia afektywne (związane z nastrojem) oraz zaburzenia lękowe (inaczej nerwicowe). Według polskich danych u pacjentów poradni zaburzeń snu w 68% przypadkach bezsenności stwierdza się inne zaburzenia psychiczne, najczęściej depresję, dystymię, zaburzenia nerwicowe i adaptacyjne (czyli związane z reakcją na trudne wydarzenia).

• Stosowanie środków psychoaktywnych

Bezsenność może być konsekwencją bezpośredniego działania lub odstawienia różnych substancji. U osób nadużywających lub uzależnionych od alkoholu czy leków o działaniu uspokajającym i nasennym jest bardzo częstym problemem. Po zaprzestaniu picia czy braniu leków problemy ze snem często się nasilają (bo bezsenność jest jednym z objawów tzw. zespołu abstynencyjnego), a sen może wracać do normy przez wiele miesięcy.

• Choroby somatyczne

Choroby somatyczne, które najczęściej wiążą się z problemami ze snem, to nadciśnienie, zaburzenia związane z trudnościami w oddychaniu, choroby przebiegające z bólem, schorzenia dróg moczowych oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Wśród osób z powyższymi dolegliwościami około 40-50% zgłasza trudności ze snem. Bezsenność towarzyszy też wielu chorobom neurologicznym, zwłaszcza otępieniom. W chorobach nowotworowych jej początek zwykle wiąże się z postawieniem diagnozy, co wskazuje, że przy poważnych schorzeniach problemy ze snem mogą być wyzwalane przez stres towarzyszący danej chorobie.

• Inne zaburzenia snu

Bezsenność może być też objawem innych zaburzeń snu. Do najczęstszych należą tu zaburzenia rytmów okołodobowych (np. zespół opóźnionej lub przyśpieszonej fazy snu). Takie problemy jak zespół niespokojnych nóg, okresowe ruchy kończyn we śnie czy zaburzenia oddychania podczas snu (tak zwanych zespół bezdechów obturacyjnych) również często powodują trudności w zasypianiu oraz fragmentację snu.

Błędne koło bezsenności

Nie oznacza, że musisz być na coś chory, żeby mieć bezsenność. U wielu osób, które zmagają się z problemami z bezsennością przyczyna leży w tym, w jaki sposób radzą sobie z tym, że nie śpią. Część osób utrzymuje szkodliwe nawyki dotyczące snu, będąc przekonanymi, że jest to dobry sposób na jego poprawę (np. poleguje długo w łóżku, nadużywa leków nasennych).  Jeszcze inni reagują silnym lękiem, gdy nie mogą zasnąć, który wynika z różnych katastroficznych myśli wokół snu.

Takie czynniki behawioralne (czyli niewłaściwe zachowania dotycząc snu) czy czynniki poznawcze (myśli powodujące lęk) to przyczyny bezsenności które napędzają problem bezsenności w mechanizmie błędnego koło. Aby pokonać przyczyny bezsenności należy zająć się tymi czynnikami (zobacz artykuł: Terapia poznawczo-behawioralna – skuteczne metody i techniki). Może być tak, że problemy, które wyzwoliły u Ciebie bezsenność (np. stres, czy choroba) już minęły lub się zmniejszyły, a Ty nadal nie możesz spać. Tłumaczone to jest właśnie obecnością poznawczych lub behawioralnych czynników utrwalających bezsenność. Im dłużej trwa bezsenność, tym większe znaczenie mają one w terapii.