Lęki Nocne

Czym są lęki nocne?

Jest to zaburzenie snu, należące do tak zwanych parasomnii. Parasomnie charakteryzują się różnymi nietypowymi zachowania w tracie snu. Może być to mówienie przez sen, jedzenie, przerażające sny, czy lunatykowanie (prawidłowa nazwa: somnambulizm). W zależności od tego, w jakim stadium snu zachodzą i jaką mają postać, wyróżniamy różne rodzaje parasomii.  Lęki nocne pojawiają się podczas stadium snu głębokiego (snu NREM), zazwyczaj w pierwszych godzinach po zaśnięciu. Epizod lęków najczęściej trwa około 10 min. Może jednak trwać 30-40 min, a nawet dłużej. Po zakończonym epizodzie, osoba z reguły wraca do głębokiego snu, a rano nie pamięta zajścia.

Symptomy lęków nocnych

Po czym rozpoznać, że śpiący przeżywa taki epizod? Objawami lęków nocnych są, między innymi:

• Oznaki paniki
• Przyspieszony oddech i puls, 
• Pocenie się, 
• Napięte mięśnie
• Wokalizacja (krzyki, jęki)
• Gwałtowne ruchy, wymachiwanie kończynami

Co ważne, osoba może mieć otwarte oczy, ale raczej nie będzie kontaktowa i nie zareaguje na próby obudzenia. Może być też odwrotnie – dotyk czy próby uspokojenia mogą wywołać agresję – osoba będzie próbowała uciekać lub się bronić, stwarzając zagrożenie dla siebie i innych.

Przyczyny lęków nocnych

Podłoże psychiczne

Wciąż nie znamy dokładnie przyczyn lęków nocnych, chociaż jak inne parasomnie, prawdopodobnie mają w jakimś stopniu podłoże genetyczne. Naukowcy są zdania, że mogą być one związane również z chorobami psychicznymi – jak depresja, zaburzenia lękowe czy ChAD (choroba afektywna dwubiegunowa) – silnym i długoterminowym stresem oraz traumą.

Problemy z oddychaniem

Nieprawidłowe oddychanie, jak to występujące przy bezdechu sennym, również może zwiększać ryzyko wystąpienia lęków nocnych.

Inne możliwe przyczyny lęków nocnych

Co jeszcze może wywołać lęki nocne?

• Zespół niespokojnych nóg
• Niektóre leki (np. Niektóre antydepresanty, stymulanty)
• Alkohol
• Ogólne wyczerpanie lub choroba
• Zakłócenia snu związane z podróżą
• Niedobór snu

Lęki nocne a koszmary

Oba doświadczenia są mocno nieprzyjemne i mogą wydawać się podobne, ale nie należy ich mylić. Koszmary, na przykład, występują w stadium REM i wiążą się z pojawiającymi się wtedy snami, lęki nocne są typowe dla snu NREM. Najistotniejsza jest tutaj różnica w zachowaniu. W przeciwieństwie do lęków nocnych, podczas koszmaru z reguły brak gwałtownych ruchów czy wokalizacji (krzyki, jęczenie). I o ile rano nie pamiętamy zazwyczaj epizodu lęku, to koszmary, niestety, zostają z nami nawet po przebudzeniu.

Lęki nocne a paraliż senny

Innym podobnym do koszmarów i lęków nocnych doświadczeniem podczas snu jest paraliż senny (paraliż przysenny, porażenie senne). Lęki nocne pojawiają się na początku snu, paraliż senny występuje podczas zasypiania lub, najczęściej, bliżej rana i pobudki, kiedy jesteśmy w stadium REM.

Paraliż senny to bardzo dosłowna nazwa – rzeczywiście jesteśmy sparaliżowani (jest to tak zwana katapleksja), ale jednocześnie w pełni świadomi swojego stanu, może pojawić się przerażenie i związane z nim reakcje fizjologiczne – pocenie się, szybsze bicie serca, problemy z oddychaniem. Możemy też doświadczyć halucynacji wzrokowych, słuchowych i dotykowych.

W przeciwieństwie do lęków nocnych, jesteśmy w bezruchu, mamy też duże trudności z wokalizacją, łatwo nas obudzić i – niestety – pamiętamy, co wydarzyło się podczas paraliżu. Porażenie senne może współistnieć z narkolepsją.

Lęki nocne u dzieci, młodzieży i dorosłych

Dzieci

Lęki nocne najczęściej występują u dzieci, ale jak najbardziej mogą się pojawiać w okresie dojrzewania oraz w dorosłości. I koszmary, i lęki nocne zaczynają się we wczesnym dzieciństwie. Kiedy dokładnie? Naukowcy nie mają na to pytanie jasnej odpowiedzi. Według niektórych badań mogą pojawić się już w pierwszych dwóch latach życia, inne jednak wykazują, że epizody mogą pojawić się około 4 roku, a nawet później. Zazwyczaj lęki nocne zanikają same wraz z wiekiem i rozwojem systemu nerwowego

Młodzież

Lęki nocne w okresie dojrzewania to, według istniejących badań, raczej rzadkość, bo zazwyczaj wyrastamy z nich w dzieciństwie. Mogą się natomiast pojawić jako konsekwencja ogromnego stresu czy traumatycznych doświadczeń. Jeśli Twoje dziecko wykazuje objawy lęków nocnych, warto delikatnie poruszyć z nim ten temat, upewnić się, że jest bezpieczne i zasugerować wizytę u lekarza lub psychologa.

Dorośli

Lęki nocne u dorosłych to rzadkość, u osób starszych praktycznie nie występuje. Osoby, które w dzieciństwie borykały się z lękami nocnymi mogą mieć ich nawroty. Trzeba tutaj zwrócić uwagę na zagrożenie zranienia siebie lub innych – jako dorośli mamy przecież znacznie więcej siły niż dzieci.Tak jak w okresie dojrzewania, lęki nocne mogą pojawić się jako konsekwencja stresu lub traumy.

Jak pomóc dziecku i dorosłemu podczas lęków nocnych?

Lęki nocne u dziecka

Kiedy Twoje dziecko jest w trakcie epizodu lęku nocnego, bądź blisko, aby ochronić je przed wypadnięciem z łóżka lub zrobieniem sobie krzywdy. Nie budź go jednak – takie próby mogą przedłużyć epizod lub wywołać gwałtowną reakcję, np. kopnięcie. 

Jeśli epizody są częste, zabezpiecz pokój dziecka – zamknij okna, zrezygnuj z łóżka piętrowego, usuń lub przestaw wszelkie przedmioty, które mogłyby spowodować uraz podczas epizodu. Inni domownicy lub opiekunowie (np. dziadkowie) powinni być świadomi sytuacji i wiedzieć, jak reagować.

Lęki nocne u partnera lub innego domownika

W przypadku partnera lub innego domownika, postępuj podobnie – obserwuj, ale nie budź. 

Jeśli osoba wstanie, ale nie będzie agresywna – możesz spróbować delikatnie poprowadzić ją z powrotem do łóżka, ale natychmiast odsuń się, jeżeli wyczuwasz agresję lub zawahanie ze strony śpiącego.

Jeśli osoba czuje się zawstydzona swoim zachowaniem podczas epizodu, bądź życzliwy, uspokój ją, zapewnij, że jest okej, nic złego się nie stało i to nie jej wina.

Co jeszcze mogę zrobić?

Przede wszystkim, możesz poprawić higienę snu u siebie, swojego partnera lub Twojego dziecka, a najlepiej całej rodziny! W artykule: 6 ZASAD HIGIENY SNU znajdziesz kilka wskazówek, jak to zrobić.Rozważ prowadzenie dziennika snu, aby monitorować sen dziecka lub partnera (albo swój).

Kiedy profesjonalna pomoc? Diagnoza i leczenie lęków nocnych

Jeżeli:

• Epizody występują kilka razy w tygodniu
• Z ich powodu ktoś doznał lub prawie doznał urazu
• Towarzyszy im lunatykowanie
• Ewidentnie wpływają na funkcjonowanie i wywołują senność w ciągu dnia

Warto sięgnąć po profesjonalną pomoc.

W przypadku dzieci, opiekun może łatwo stwierdzić, że coś jest nie tak. Jednak u dorosłych może być to trudniejsze, ponieważ lęki nocne nie występują regularnie, a my nie pamiętamy ich epizodów. Jeśli jednak podejrzewamy, że możemy je mieć lub ktoś widział nas podczas domniemanego epizodu, rozważ wizytę u specjalisty.

Diagnoza i leczenie lęków nocnych

Podczas wizyty, specjalista przeprowadzi z Tobą wywiad, może też poprosić o prowadzenie dziennika snu, a także zalecić badanie – polisomnografię, którą wykorzystuje się do diagnozy zaburzeń snu. To badanie dosłownie odbywa się, kiedy śpisz w specjalnie do tego przygotowanym pomieszczeniu, chociaż można je też przeprowadzić w warunkach domowych. Zbierane są takie informacje, jak stężenie tlenu we krwi, rytm serca, czynność mózgu (EEG), ruch oczu czy czynności elektrycznej mięśni (EMG).

Warto zabrać ze sobą na pierwszą wizytę partnera lub innego domownika, który będzie w stanie dostarczyć dodatkowych informacji.

Lęki nocne i inne zaburzenia snu

Lęki nocne to tylko jedno z zaburzeń snu. Troska opiekuna lub partnera i dobra higiena snu są niezwykle istotne, ale czasami potrzebna jest także profesjonalna opieka, zwłaszcza przy tak poważnych zaburzeniach, jak bezsenność. Najlepiej w postaci terapii poznawczo-behawioralnej stworzonej z myślą o leczeniu zaburzeń snu (CBT-I), jak Terapia Bezsenności® – bezpieczny i wygodny wyrób medyczny, który pozwala poznać i wprowadzić w życie jej główne techniki.